[Rok 1959] Ubój zwierząt rzeźnych i badanie mięsa

[Maxell]

UBÓJ ZWIERZĄT RZEŹNYCH I BADANIE MIĘSA

 

UBÓJ ORAZ WSTĘPNA OBRÓBKA TUSZY MIĘSNEJ

 

Ubojem określa się umyślne zabicie zwierzęcia w celu uzyskania mięsa jako artykułu żywnościowego dla ludzi. W związku z tym do czynności ubojowych należy również: zdjęcie skóry, wytrzewienie (patroszenie), należyte oczyszczenie (toaleta) i dzielenie tuszy. Ze zwierząt poddanych ubojowi oprócz mięsa uzyskuje się jadalne produkty uboczne oraz cenne surowce przemysłowe.

Ubój zwierząt rzeźnych z uwagi na konieczność zachowania higieny ubojowej powinien się odbywać w miejscach specjalnie do tego przeznaczonych, w tzw. ubojniach zwierząt. Dla tych pomieszczeń zasadnicze znaczenie ma położenie, budowa i wewnętrzne wyposażenie hal ubojowych. Rozmiar i wyposażenie hal ubojowych powinny umożliwiać sprawne i swobodne wykonywanie prac związanych z ubojem. Podłoga powinna być zrobiona z materiału twardego (kamienne płyty zalane cementem, klinkier), nieprzepuszczalna, łatwa do oczyszczania, równa i lekko pochylona w kierunku ścieku. Ściany do wysokości dwóch metrów powinny być zbudowane z materiału nieprzepuszczalnego (beton, płytki terrakotowe) i pomalowane na jasny kolor, aby łatwo było odróżniać zanieczyszczenia krwią i brud; powinny one ponadto być łatwe do oczyszczania i odkażania. Sufit musi być płaski i zaopatrzony w górne światła, drzwi i okna dostatecznie duże i szczelnie zamykające się.

Wewnętrzne urządzenia ubojni są w Polsce różne, przystosowane do typu i rozmiaru rzeźni. W skład wyposażenia ubojni wchodzą pierścienie do uwiązywania bydła, wyciągi, dźwigary, haki umieszczone na ścianach, kolejki do transportowania tusz, podkłady pod bydło, kozły na cielęta, kotły do oparzania, natryski z wężami gumowymi, stoły, kloce, wózki do przewożenia żołądków, skór, kończyn itp., naczynia do krwi, konfiskatory, wiadra itp.

W rzeźniach i zakładach mięsnych powinien być ściśle przestrzegany porządek prac ubojowych. Przede wszystkim nie należy wprowadzać zwierząt do hal ubojowych, zanim nie zostanie usunięte mięso zabitych zwierząt, a hale oczyszczone i spłukane. Przeprowadzając ubój bydła systemem pokładowym zapobiega się zanieczyszczaniu mięsa przez zwierzęta oraz unika się nieszczęśliwych wypadków, na jakie mogą być narażeni ludzie i zwierzęta (upadki, pośliźnięcia się itp.).

W celu utrzymania odpowiednich warunków higienicznych, jak również w celu zapobieżenia rozwlekaniu zarazków chorobotwórczych, rzeźnie i zakłady mięsne poza normalnymi budynkami i pomieszczeniami rzeźnymi powinny mieć specjalne izolowane oddziały, jak pomieszczenia sanitarne, ubojnie sanitarne, komory sanitarne w chłodni, oddział sterylizacyjny, tanią jatkę itp. Pomieszczenia te są pod dozorem służby weterynaryjnej.

W zakresie techniki uboju pozostajemy jeszcze daleko w tyle za takimi krajami jak ZSRR, Ameryka Północna i Południowa, Australia, Nowa Zelandia, w których od dawna stosowany system potokowy zapewnia szybkość produkcji, lepszą wydajność i wyższy poziom higieny we wszystkich fazach produkcji. Przy potokowym uboju w rachubę wchodzi również nowa technika badania i organizacja dostosowane do rytmu czynności personelu; zapewnia to nie tylko zdrowotność mięsa, lecz również przelotowość w tzw. linii przerobowej.

Zasadniczą rolę w systemie potokowym odgrywa zmechanizowanie urządzeń służących do uboju, obróbki i czynności pomocniczych (np. zastosowanie mechanicznego noża do skórowania, elektrycznych pił, taśm, transporterów, wyciągów, przenośników, wózków elektrycznych itp.). System potokowy charakteryzuje podział procesu obróbki zwierząt na poszczególne fazy, które muszą być zsynchronizowane i odbywać się zawsze w jednakowym czasie, w określonych miejscach.

Ubój zwierząt rzeźnych, który zwykle odbywa się w pomieszczeniach rzeźnianych (dział obróbki wstępnej), rozpoczyna się od ogłuszenia zwierząt i trwa do momentu rozbioru tuszy na połówki lub ćwiartki. Śmierć zwierzęcia następuje na skutek wykrwawienia. Ubój bez ogłuszenia (rzezactwo), polegający na skrwawieniu zwierzęcia, dozwolony z pewnymi ograniczeniami, stosuje się obecnie bardzo rzadko.

Nakazane ustawą ogłuszanie zwierząt rzeźnych oszczędza zwierzęciu niepotrzebnych cierpień oraz chroni człowieka przed ewentualnymi obrażeniami, jakie może spowodować rzucające się zwierzę. Ogłuszenie powoduje utratę świadomości przez porażenie i uszkodzenie mózgu. Następuje to przez uderzenie zwierzęcia w czoło, przebicie czaszki i uszkodzenie półkul mózgowych.

Tak zwane gnykowanie polega na uszkodzeniu rdzenia przedłużonego. Zwierzę przez pewien czas zachowuje świadomość. Gnykowanie jako sposób niehumanitarny jest zakazane.

Metoda ogłuszania elektrycznego, wypróbowana przez Leduca (1902), a opracowana przez Mullera, stosowana jest obecnie na szeroką skalę przy uboju świń. Powoduje ona natychmiastową i zupełną utratę świadomości. Elektroznieczulenie ogólne (elektronarkoza) jest wynikiem elektrowstrząsów powstających pod wpływem działania niskiego napięcia i natężenia prądu. Przy tego rodzaju ogłuszaniu stosuje się prąd zmienny o napięciu 65—70 volt, natężenie ½ ampera, okresów 4 000—5 000.

Zwierzę poddane działaniu prądu upada, mięśnie znajdujące się w obwodzie prądu utrzymują się w ciągu 10 sekund w stanie skurczu, po czym następuje zwiotczenie, wraca oddychanie i zwierzę spokojnie śpi. Przy elektronarkozie nie pojawiają się zaburzenia w akcji serca. Po przerwaniu dopływu prądu zwierzę w kilka minut budzi się i zachowuje się tak, jakby nic nie zaszło.

Wykrwawianie zwierząt, które następuje dopiero po całkowitej utracie przytomności, przeprowadza się u cieląt, owiec i kóz przez przebicie, a następnie przecięcie w okolicy pierwszego kręgu szyjnego — wraz ze skórą i mięśniami — tętnicy szyjnej i żyły jarzmowej — u bydła i u świń przez rozcięcie skóry i przecięcie dużych naczyń krwionośnych — tętnica ramienno-głowowa (a. brachiocephalica) u wejścia do klatki piersiowej. Przy wykrwawieniu zwierząt należy zwracać uwagę, aby krew nie została zanieczyszczona np. moczem (wiele zwierząt podczas uboju oddaje mocz), treścią pokarmową itp. Ogłuszanie w zasadzie nie wywiera ujemnego wpływu na wykrwawianie, natomiast przy gnykowaniu, podczas którego uszkadza się rdzeń przedłużony, wykrwawienie jest niecałkowite, ponieważ uszkodzony zostaje ośrodek oddechowy i ośrodki nerwowe, co powoduje zwiotczenie naczyń i osłabienie czynności serca. W wypadku tworzenia się skrzepów utrudniających wykrwawianie się zwierzęcia należy wykonać dodatkowe nacięcia. Unikać należy uszkodzeń samego serca, ponieważ utrudnia to należyte wykrwawienie zwierząt wskutek nagromadzenia się krwi w klatce piersiowej, która uciskając serce i płuca obniża stopień wykrwawienia.

Trwałość mięsa zależy w dużym stopniu od dobrego wykrwawienia, gdyż krew zalegająca w naczyniach krwionośnych stanowi podatne podłoże dla rozwoju wszelkich bakterii, co prowadzi do szybkiego psucia się mięsa.

Podczas uboju należy unikać drażnienia zwierząt, ponieważ wpływa to na złe wykrwawienie. Zwierzę nie powinno odczuwać żadnych przygotowań, należy je wprowadzić wprost na miejsce uboju i tam jak najszybciej zabić.

Nie ogłusza się zwierząt, jeżeli zachodzi obawa, że zwierzę padnie, zanim się je ogłuszy, a więc zwykle przy ubojach z konieczności, tj. w nagłych wypadkach, kiedy właściwie raczej dobija się zwierzęta.

Za ubój upozorowany uważa się wykrwawienie przez przebicie lub nacięcie naczyń krwionośnych u zwierząt padłych lub będących w stanie agonii.

Jako ubój potajemny traktuje się zabicie zwierzęcia, ale bez zachowania warunków ustawowych. Ubój taki zazwyczaj odbywa się poza właściwymi miejscami ubojowymi, najczęściej w warunkach antysanitarnych oraz bez badania i nadzoru weterynaryjnego. Do tego rodzaju wykroczeń dochodzi wówczas, gdy właściciel zwierzęcia pragnie uniknąć wszelkich kosztów związanych z ubojem lub nie jest pewien korzystnego wyniku badania mięsa.

Zwierzę padłe, na którym upozorowano dokonanie uboju lub też zwierzę dobite w agonii, różni się przy badaniu poubojowym od zwierzęcia ubitego normalnie następującymi cechami:

1. Rana ubojowa przy uboju normalnym jest obrzękła i posiada krwawe podbiegnięcie. Obrzęk rany ubojowej jest szczególnie wyraźny u świń.

2. Płuca są przekrwione, a szczególnie płuca tej strony ciała, na której zwierzę leżało bezpośrednio przed śmiercią.

3. Naczynia krwionośne duże i małe są wypełnione krwią.

4. W komorach lewej i prawej serca znajdują się skrzepy krwi często dwubarwne.

Skórę ze zwierząt zdejmuje się ręcznie lub mechanicznie, na ogół przed wytrzewieniem. Niekiedy jednak zdejmowanie skóry rozpoczyna się przed, a kończy się po wytrzewieniu lub w ogóle przeprowadza się je po ukończonym wytrzewieniu zwierzęcia. Świnie pozbawia się szczeciny przed wytrzewieniem, z wyjątkiem niektórych ubojów z konieczności.

U bydła skórę zdejmuje się najpierw z głowy, nacinając ją w ten sposób, że rogi i kość potyliczna pozostają przy skórze. Na głowie rozcina się skórę od podstawy lewego rogu do lewego nozdrza, a następnie dookoła śluzawicy, zdejmując skórę z okolic policzków i głowy. Skórę podcina się od wewnątrz dookoła podstawy rogów, a następnie prowadzi cięcie od lewego do prawego rogu. Z kolei cięcie przeprowadza się od podstawy lewego rogu do środkowej linii szyi, aż do rany wykrwawienia. Ponadto robi się poprzeczne cięcie przez górną wargę, aby umożliwić zawieszenie głowy na haku dźwigara. Język wycina się tak głęboko, by całkowicie odsłonięta została jama ustna, gardło i krtań. Z kolei prowadzi się cięcie skóry wzdłuż linii środkowej brzucha od miednicy aż do szyi, a następnie wzdłuż kończyn przednich — po stronie przedniej aż do stawu nadgarstkowego — i wzdłuż kończyn tylnych — po stronie tylnej aż do stawu skokowego. Kończyny odłącza się od tuszy w stawie nadgarstkowym i skokowym i parzy wraz z pozostałą na nich skórą. Po dokonaniu głównych cięć, jeszcze na podkładzie, zdejmuje się częściowo skórę z przedniej i tylnej części ciała zwierzęcia (podbrzusze, boki, dolne części pośladka i kończyny). Następnie zawiesza się zwierzę na ścięgnach powyżej stawu skokowego w celu dokończenia zdejmowania skóry i wytrzewienia. W trakcie podnoszenia tuszy zdejmuje się skórę z pozostałych części ciała, tj. z ogona, górnych części pośladka, grzbietu i karku.

Zdejmując skórę z owiec postępuje się podobnie — nie odejmuje się jednak głowy i nie parzy nóg.

Z cieląt skórę czasami zdejmuje się dopiero bezpośrednio przed rozbiórką mięsa, tj. po wychłodzeniu i przekazaniu mięsa do sprzedaży.

Dawniej ze świń nie zdejmowano skóry, lecz parzono je przez 3—5 minut w wodzie o temperaturze 60—65°, a następnie pozbawiano szczeciny ręcznie, za pomocą specjalnej skrobaczki (dzwonu) lub przepuszczając świnie przez specjalną maszynę, tzw. szczeciniarkę.

Obecnie ze świń, tak jak i z innych zwierząt, zdejmuje się skórę, przeważnie jednak nie zdejmuje się całej skóry, lecz tylko najwartościowszą jej część grzbietową, tzw. krupon, a resztę skóry, tj. na głowie, brzuchu, dolnej części pośladka i kończynach, oparza się w oparzelniku.

Oparzanie, usuwanie szczeciny i skórowanie całych świń dla celów garbarskich (obecnie stosuje się przeważnie system potokowy) dotychczas nie znalazło powszechnego zastosowania. Aby proces oparzania świń trwał tylko 3—5 minut i odbywał się przy równomiernej temperaturze wody w oparzelniku (do 58°, ponieważ wyższa temperatura niszczy włókna kolagenowe w skórze), potrzebne są kosztowne urządzenia sygnalizujące i regulujące dopływ pary oraz wyszkolona pod względem technicznym załoga.

W istniejących warunkach należy w celu zachowania higieny ubojowej tusz mięsnych przestrzegać następujących zaleceń:

1) świnie parzyć natychmiast po wykrwawieniu i ustaniu odruchów (wysoka temperatura ciała),

2) skórę świń po wykrwawieniu gruntownie oczyścić ciepłą wodą (szczególnie racice),

3) wodę w oparzelniku możliwie często zmieniać,

4) skórę z części grzbietowej chronić przed oparzeniem,

5) podczas zdejmowania skóry należy unikać zanieczyszczenia tuszy i wewnętrznej powierzchni skóry (mizdry),

6) resztki tłuszczu pozostawione na skórze, jeżeli mają być przeznaczone do spożycia, podlegają specjalnej obróbce.

Skóra, która stanowi najwartościowszy produkt uboczny uboju, musi być zdjęta czysto, starannie i bez uszkodzeń mechanicznych (zacięcia,

wychwyty, dziury); ponadto skóry świń nie mogą mieć uszkodzeń termicznych (oparzenia), nie należy także pozostawiać przy skórze tłuszczu, resztek mięsa, a u bydła narządów płciowych, z wyjątkiem brodawek sutkowych lub worka mosznowego.

Po częściowym lub całkowitym zdjęciu skóry i podwieszeniu zwierzęcia następuje wyjęcie przewodu pokarmowego, narządów rodnych wraz z pęcherzem moczowym oraz po przecięciu przepony i żeber równolegle do mostka wyjęcie narządów klatki piersiowej i wątroby (u świń także język).

Wytrzewienie zwierząt powinno być dokonane możliwie szybko po uboju (normalnie do ½ godziny) i bardzo starannie, aby nie dopuścić do zanieczyszczenia mięsa treścią przewodu pokarmowego i do zmywania zanieczyszczonych części tuszy.

U świń należy rozciąć przełyk na całej długości i wraz z podrobami starannie przepłukać go wodą.

Rozbiór tuszy bydlęcej zwykle odbywa się w dwóch fazach: wstępna rozbiórka polega na przepołowieniu tuszy w linii podłużnej wzdłuż kręgów, na podziale połówek na ćwierci, między 11 a 12 żebrem (dwa ostatnie żebra pozostają przy tylnych ćwierciach), w drugiej fazie, zwykle dopiero w pomieszczeniach przetwórczych, dokonuje się właściwego rozbioru na elementy mięsne. Jelita czyści się z treści pokarmowej i oddziela od nich łój podczas uboju i obróbki zwierzęcia w odrębnym pomieszczeniu, tj. w płuczkami, natomiast szlamowanie jelit przeprowadza się znacznie później, w tzw. szlamiarni jelit.

U świń nie oddziela się głowy od tuszy mięsnej, a tuszę dzieli się na połówki.

 

PRZYGOTOWANIE DO BADANIA ZWIERZĄT PODDANYCH UBOJOWI

 

Tusze bydła muszą być zawsze przed badaniem oskórowane, przy czym w jednym miejscu (najczęściej przy szyi) skóra powinna pozostawać w naturalnym połączeniu z tuszą zwierzęcia. Tusza powinna być przepołowiona podłużnie.

Głowa i dolne części kończyn powinny być oddzielone od tuszy. Język należy wyciąć tak głęboko, by odsłonięta została okolica gardła.

Przed badaniem należy wyjąć trzewia, a u świń również język. Nerki trzeba wyłuszczyć z torebek nerkowych.

Jelita można oddzielić od krezek i oczyścić przed badaniem, jeżeli nie zachodzi obawa zamiany (np. przy ubojach pojedynczych).

Przy masowych ubojach w dużych rzeźniach lub zakładach mięsnych należy koniecznie oznaczyć jelita (specjalne nacięcia, numerowanie,

przypinanie blaszanych znaczków, użycie stołów z numerowanymi przedziałkami itp.).

Świnie należy przed badaniem oparzyć, natomiast opalenie nastąpić może dopiero po zbadaniu skóry (ewentualne zmiany przy różycy, pomorze, pryszczycy).

Tuszę wieprzową pikuje się (nacina się w linii grzbietowej), a potem dzieli się na połówki, nacinając kręgi i głowę. Sadło należy zawsze oddzielić, trzeba jednak pozostawić je w pewnym miejscu w połączeniu z tuszą (z wyjątkiem pojedynczych ubojów, kiedy nie ma obawy o zamianę), a nerki wyłuszczyć.

Przed rozpoczęciem badania w każdym przypadku należy usunąć chrząstkowe części przewodów słuchowych oraz gałki oczne.

Głowa i dolne części kończyn cieląt muszą do badania być połączone z tuszą zwierzęcia, wyjątkowo — za zgodą władz nadzorczych — może nastąpić oddzielenie tych części przed badaniem. Szczegół ten jest ważny wobec możliwości stwierdzenia kulawki cieląt. Podroby cielęce (język, tchawica, przełyk, płuca, serce, wątroba, śledziona) należy wyjąć i pozostawić w naturalnym połączeniu z tuszą, by umożliwić przez to zbadanie opłucnej żebrowej w klatce piersiowej.

Owce i kozy mają być do badania przygotowane jak cielęta.

Konie i inne nieparzystokopytne (również źrebięta) należy zawsze oskórować i pozostawić skórę w jednym miejscu w naturalnym połączeniu z tuszą zwierzęcia. Należy przeciąć lub przepiłować głowę obok linii środkowej w kierunku podłużnym, wykroić i wyjąć chrząstkową przegrodę, naciąć tchawicę i gardło.

 

ZARYS BUDOWY UKŁADU CHŁONNEGO I TOPOGRAFIA WĘZŁÓW CHŁONNYCH

 

Układ chłonny, a przede wszystkim węzły chłonne, ze względu na swoje zdolności wychwytywania drobnoustrojów są narządami, które należy poddać najskrupulatniejszemu badaniu. Nie może być mowy o przeprowadzeniu prawidłowego badania bez dokładnej znajomości topografii i nomenklatury poszczególnych węzłów chłonnych. Budowa węzła chłonnego w zarysie przedstawia się następująco: od zewnątrz znajduje się torebka zbudowana z tkanki łącznej, od której odchodzą z początku dość grube pasma, tworzące przegrody, które łączą się w środku węzła. Od przegród tych odchodzą delikatne pasma tkanki łącznej, tworzące układ beleczek, od których odchodzą drobniutkie pasemka tworzące siateczkę. W oczkach tej siatki leżą liczne limfocyty, tworzące grudki chłonne. Grudki niezupełnie wypełniają oczka siateczki, pozostawiając wolne przestrzenie pomiędzy ścianami siatki a brzegiem grudki. Przestrzenie te nazywają się zatokami limfatycznymi. Każdy węzeł chłonny posiada pewną ilość naczyń doprowadzających chłonkę i naczynia odprowadzające. Znajomość przebiegu naczyń doprowadzających ułatwia znacznie lokalizację procesów chorobowych.

 

Węzły chłonne bydła

 

Węzły chłonne głowy, szyi i kończyn przednich.

 

 

1) węzeł chłonny przyuszniczy (In. parotideus) osiąga 6—9 cm długości, do połowy przykryty jest ślinianką przyuszną (gl. parotis), z którą podczas obróbki tuszy pozostaje w łączności;

2) węzeł chłonny żuchwowy (ln. mandibularis), długości 2—4 cm, leży pod mięśniem mostkowo-żuchwowym (m. sternomandibularis), po obróbce tuszy znajduje się ze ślinianką z boku języka, na wysokości jego podstawy;

3) węzeł chłonny pozagardłowy boczny (ln. retropharyngeus lateralis), długości 4—5 cm, leży w pobliżu atlasu;

4) węzeł chłonny skrzydłowy (ln. pterygoideus) jest małym węzłem znajdującym się obok mięśnia skrzydłowego (m. pterygoideus);

5) węzły chłonne gnykowe (Inn. hyoidei) są to dwa małe węzły leżące koło kości gnykowej;

6) węzeł chłonny pozagardłowy przyśrodkowy (ln. retropharyngeus medialis), długości 3—5 cm, leży w tłuszczu między podstawą czaszki a krtanią.

Podobnie jak u świń do układu chłonnego głowy bydła zalicza się migdałki (tonsilla palatina), których jest tylko 1 para.

7) węzeł chłonny szyjny powierzchowny (ln. cervicalis superficialis), długości 7—9 cm, leży przednio od stawu barkowego w tłuszczu między mięśniem ramienno-głowowym (m. brachiocephalicus) a mięśniem łopatkowo-poprzecznym (m. omotransversarius) z boku mięśnia pochyłego (m. scalenus);

8) węzły chłonne szyjne (Inn. cernicales s. nuchales); jest ich 5—10, leżą między mięśniem czworobocznym (m. trapezius) a mięśniem topatkowo-poprzecznym (m. omotransversarius), na zewnątrz mięśnia zębatego brzusznego (m. serratus ventralis);

9) węzły chłonne szyjne głębokie (Inn. Cerbicales profundi) leżą wzdłuż tchawicy, od tarczycy do 1 żebra; często pozostają przy tchawicy;

10) węzeł chłonny żebrowo-szyjny (ln. costo-cervicalis), długości 1—3 cm, leży w okolicy 1 żebra, często bywa przekrwiony wskutek nakłucia klatki piersiowej: przy obróbce może znaleźć się przy podrobach;

11) węzeł chłonny pachowy właściwy (In. axillaris proprius), długości 2—3 cm, znajduje się w tłuszczu między mięśniami łopatki a ścianą klatki piersiowej, między 1 a 2 żebrem;

12) węzły chłonne pachowe pierwszego żebra (Inn. axillares primae costae), są to 2—3 małe węzły leżące przyśrodkowo od stawu barkowego i mięśnia piersiowego głębokiego, na wysokości pierwszego żebra.

 

 

Węzły chłonne jamy brzusznej i miednicznej.

13) węzeł chłonny podkolanowy (In. popliteus), długości 3—4,5 cm, znajduje się dość głęboko w tłuszczu, między mięśniem dwugłowym uda (to. biceps femoris) a mięśniem półścięgnistym (m. semitendineus), na mięśniu dwubrzuścowym (m. gastrocnemius); pasmo tkanki łącznej między tymi mięśniami wskazuje miejsce i kierunek nacięcia;

14) węzeł chłonny podbiodrowy (In. subiliacus), długości 6—12 cm, leży głęboko w okolicy mięśnia napinacza powięzi szerokiej (m. tensor fasciae latae);

15) węzeł chłonny napinacza powięzi szerokiej (In. musculi tensoris fasciae latae) jest to mały powierzchowny węzeł;

16) węzły chłonne pachwinowe powierzchowne (Inn. inąuinales superficiales), długości 3—6 cm, leżą pod skórą i z boku prącia, na mięśniu smukłym (m. gracilis); u krów jako węzły nadwymieniowe (Inn, supramammarici) znajdują się dalej ku tyłowi, powyżej podstawy wymienia;

17) węzeł chłonny łonowy (In. coxalis), długości 1½ —2 cm, leży w tłuszczu pod mięśniem napinaczem powięzi szerokiej (m. tensor fasciae latae) — brak go u 60% bydła;

18) węzły chłonne krzyżowe zewnętrzne (Inn. sacrales externi) są to małe węzełki w okolicy mięśnia pośladkowego pośrodkowego (m. gluteus medius); często ich brak;

19) węzeł chłonny siedzeniowy lub kulszowy (In. ischiadicus), długości 2—3 cm, widoczny jest po przecięciu mięśnia ogonowego (m. coccygeus);

20) węzeł chłonny krzyżowy wewnętrzny (In. sacralis internuj) leży z boku na tylnym odcinku kości krzyżowej;

21) węzeł chłonny guzowaty (In. tuberosus), długości 2—3 cm leży wewnątrz więzadła szerokiego miednicy; często go brak;

 

 

22) węzeł chłonny brzuszny (In. epigastricus) znajduje się w tłuszczu pozaotrzewnowym, jest mały; często go brak;

23) węzły chłonne głębokie uda (Inn. profundi femoris) leżą na bocznym brzegu m. prostego brzucha (m. rectus abdominis);

24) węzły chłonne zagłębienia biodrowego (Inn. fossae iliacae) leżą w miejscu rozgałęzienia tętnicy głównej, pod ostatnim kręgiem lędźwiowym a pierwszym kręgiem krzyżowym; są to dwa małe węzły; często ich brak;

25) węzły chłonne podbrzuszne lub krzyżowe (Inn. hypogastrici s. sacrales) leżą w okolicy promontorium, z boku tętnicy podbrzusznej (a. hypogastrica); są to węzły różnej wielkości;

26) węzły chłonne biodrowe środkowe (Inn. iliaci mediales) leżą z boku aorty, przy ujściu tętnicy biodrowej zewnętrznej i okalającej biodro głębokiej (a. iliaca externa i circumjlexa ilium profunda); jest to pasmo długości do 5 cm, składające się z 1— 4 mniejszych węzełków różnej wielkości;

27) węzeł chłonny pachwinowy głęboki (In. inquinalis profundus) jest to duży węzeł, dochodzący do 9,5 cm długości, znajdujący się w tłuszczu, w połowie długości kości biodrowej (przy badaniu należy go zawsze naciąć);

 

 

28) węzeł chłonny biodrowy boczny (In. iliacus lateralis) leży z boku, a w miejscu rozgałęzienia tętnicy okalającej biodro głębokiej (a. circumjlexa ilium profunda) i bliżej ku przodowi niż poprzednio opisany węzeł; często go brak;

29) węzły chłonne lędźwiowe (Inn. lumbales) są zgrupowane wokół tętnicy brzusznej (a. abdominalis) i żyły czczej tylnej (v. cara caudalis) — leżą wzdłuż wszystkich kręgów lędźwiowych w tłuszczu, składają się z 12—25 pojedynczych węzełków od 0,5 do 5 cm długości; dzielą się na Inn. lumbales aortici i Inn. lumbales proprii);

30) węzeł chłonny nerkowy (In. renalis) leży obok naczyń krwionośnych nerki.

31) węzły chłonne trzewiowe (Inn. coeliaci); jest ich 2—5, są bardzo małe, leżą u podstawy tętnicy krezkowej przedniej (a. mesenterica cranialis);

32) węzły chłonne żołądkowe (Inn. gastrici) leżące na poszczególnych częściach żołądka, są bardzo liczne i występują grupowo;

33) węzły chłonne wnęki wątrobowej, czyli wątrobowe (Inn. portarum s. hepatici), leżą we wnęce wątrobowej, występują grupowo; składają się z 6—15 węzłów;

34) węzły chłonne trzustkowo-jelitowe (Inn. panctreatico-intestinales) leżą między dwunastnicą a okrężnicą;

 

 

35) węzły chłonne jelita czczego (Inn. ieiunales) — 10—15 pojedynczych węzłów o łącznej długości do 120 cm; pasmo ich rozpoczyna się od dwunastnicy, a kończy przy jelicie biodrowym;

36) węzły chłonne jelita ślepego (Inn. caecales) są to 2—3 małe węzły, które leżą w krezce jelita ślepego;

37) węzły chłonne okrężnicowe (Inn. colici) leżą w przedniej części krezki, są bardzo liczne i małe;

38) węzły chłonne krezkowe przednie (Inn. mesenterici craniales) leżą w przedniej części krezki;

39) węzły chłonne krezkowe tylne (Inn. mesenterici caudales) leżą w tylnej części krezki, wzdłuż okrężnicy i sięgają aż do odbytu.

 

Węzły chłonne ścian i narządów klatki piersiowej. Są one zgrupowane u bydła w większej ilości niż u świń;

 

 

40) węzły chłonne międzyżebrowe (Inn. intercostales) leżą pod opłucną po stronie grzbietowej główek żeber, począwszy od 5 kręgu piersiowego; dochodzą do 2 cm długości;

41) węzły chłonne mostkowe lub piersiowe brzuszne (Inn. sternales s. thorcicales nentrales) leżą pod opłucną, przykryte przez mięsień poprzeczny klatki piersiowej (m. transnersus thoracis), w pobliżu mostka między chrząstkami żebrowymi a główkami żebrowymi; węzły te w razie stwierdzenia gruźlicy opłucnej należy zawsze naciąć i usunąć;

42) węzeł chłonny mostkowy przedni (In. sternalis cranialis) leży wolno, z tyłu pierwszej chrząstki żebrowej;

43) węzeł chłonny mieczykowa ty (In. xiphoideus) — zwykle go brak;

44) węzeł chłonny podgrzebieniowy (In. infraspinatus) leży pod częścią szyjną mięśnia równoległobocznego (m. rhomboideus);

45) węzeł chłonny mięśnia równoległobocznego (In. rhomboideus) leży w pobliżu tylnego brzegu mięśnia podgrzebieniowego (m. infraspinatus);

 

 

46) węzły chłonne śródpiersiowe (Inn. mediastinales) składają się ze zmiennej ilości węzłów przednich (do 10) węzłów środkowych oraz zwykle jednego węzła tylnego długości od 15 do 20 cm, zwanego węzłem chłonnym śródpiersia najdłuższym (In. mediastinalis caudalis longissimus); zalicza się tu również węzły chłonne przeponowe (Inn. diaphragmatici); po obróbce tuszy częściowo zwisają przy wejściu do klatki piersiowej;

47) węzły chłonne oskrzelowe (Inn. bronchiales) dzielą się na: a) węzeł chłonny nadtętniczy (In. eparterialis) — długości 2—3 cm, b) węzeł chłonny rozwidlenia tchawicznego lewy (!n. bifurcationis sinister), 3 cm długości, c) węzeł chłonny rozwidlenia tchawicznego środkowy (In. bifurcationis medius) leżący pod przełykiem w miejscu rozgałęzienia tchawicy — do 1 cm długości, d) węzeł chłonny rozwidlenia tchawicznego prawy (In. bifurcationis dexter) — nazwany inaczej policyjnym lub Reissmana, 1—3 cm długi; brak go u 25% bydła.

 

Węzły chłonne świń

 

Węzły chłonne głowy, szyi i kończyn przednich.

 

 

U świń na głowie i szyi wszystkie węzły chłonne leżą pod silnie rozwiniętymi mięśniami skórno-szyjnymi i podściółką tłuszczową.

1) węzeł chłonny przyuszniczy (In. parotideus), długości do 4 cm, leży w okolicy stawu żuchwowego, pod małżowiną uszną i do połowy przykryty jest ślinianką; zbiera on chłonkę z okolic czoła, ucha, przyusznicy i mięśni żuchwy;

2) węzeł chłonny pozagardłowy boczny (In. retropharyngeus lateralis) znajduje się na dolnym brzegu mięśnia ramienno-głowowego (m. brachiocephalicus), zbiera chłonkę z tylnej części głowy i górnej części szyi,

3) węzeł chłonny żuchwowy (In. mandibularis) jest największym węzłem, składającym się z 2—6 płatów, leży przed ślinianką obok kości gnykowej, zbiera chłonkę z przedniej części głowy i ślinianek;

4) węzeł chłonny żuchwowy dodatkowy (In. mandibularis accesorius) leży z tyłu za węzłem żuchwowym i jest przykryty ślinianką;

5) węzeł chłonny pozagardłowy przyśrodkowy (In. retropharyngeus medialis) zbiera chłonkę z tylnej części głowy.

Przy wyliczaniu węzłów chłonnych głowy należy uwzględniać migdałki: a) tonsillae veli palatini oraz b) tonsillae paraepiglotticae, które są zbudowane podobnie jak węzły chłonne;

6) węzły chłonne szyjne powierzchowne brzuszne (Inn. ceroicales superficiales ventrales); zazwyczaj jest ich 3, rzadziej 2; zbierają one chłonkę ze skóry głowy, karku, szyi;

7) węzeł chłonny szyjny powierzchowny środkowy (In. cervicalis superficialis medius) jest węzłem            bardzo małym (często go brak), leży pod mięśniem ramienno-głowowym (m. brachiocephalicus);

8) węzeł chłonny szyjny powierzchowny grzbietowy (In. carvicalis superficialis dorsalis) jest największym węzłem szyi, leży na jednej wysokości z węzłem chłonnym przyuszniczym (In. parotideus) i węzłem chłonnym pozagardłowym bocznym (In. retropharyngeus lateralis), między mięśniem czworobocznym (m. trapezius) a mięśniem łopatkowo-poprzecznym (m. omotransversarius);

9) węzły chłonne szyjne głębokie (Inn. carvicales profundi) tworzą szereg drobnych węzełków leżących z boku tchawicy przed pierwszym żebrem, zbierają chłonkę z tylnej części głowy i szyi;

10) węzeł chłonny pachowy pierwszego żebra (In. axillaris primae costae) jest przykryty łopatką i mięśniami łopatki, zbiera chłonkę z szyi, ściany klatki piersiowej i kończyn przednich.

 

Węzły chłonne jamy brzusznej i miednicznej:

 

 

11) węzeł chłonny podkolanowy powierzchowny i głęboki (In. popliteus superficialis et profundus) w 50% go brak; leżą one w dole podkolanowym w tkance łącznej, tłuszczowej, podskórnej — węzeł głęboki leży na mięśniu dwubrzuśćcowym (m. gastrocnemius); zbierają chłonkę z dolnej części kończyn tylnych.

 

 

12) węzły chłonne pachwinowe powierzchowne (Inn. inquinales supperficiales), u samic węzły chłonne nadwymieniowe (Inn. supramammarici), a u knurów występuje jako jeden mały węzeł chłonny jądrowy własny (In. testis proprius); są to pojedyncze węzły dochodzące do 10 cm szerokości, leżą między mięśniami brzucha a tylną częścią gruczołu mlecznego; u samców zbierają chłonkę z moszny, napletka, prącia, ściany brzusznej i ud — u samic z tylno-dolnej ściany brzusznej, wymion, łechtaczki, sromu i przyśrodkowej powierzchni ud.

13) węzły chłonne krzyżowe zewnętrzne (Inn. sacrales externi) — 1—3 węzły — brak ich u 20% świń a u 10% rozwijają się tylko jednostronnie; leżą pod mięśniem dwugłowym uda (m. biceps femoris) i mięśniem pośladkowym pośrodkowym (m. gluteus medius);

14) węzeł chłonny pośladkowy (In. gluteus) stwierdza się zaledwie u 10%. świń; leży pod mięśniem dwugłowym uda (m. biceps femoris);

15) węzły chłonne podbiodrowe (Inn. subiliaci) występują w formie pakietu, składającego się z 2—3 zespołów, leżą w tłuszczu obok stawu kolanowego, a widoczne są po nacięciu mięśni brzusznych;

 

 

16) węzły chłonne pachwinowe głębokie (Inn. inquinales profundi) leżą obok mięśnia biodrowo-lędźwiowego (m. iliopsoas) w tłuszczu (4—6 węzłów), zbierają chłonkę z kończyn tylnych, ścian brzusznych, krocza, macicy, prącia;

17) węzły chłonne biodrowe przyśrodkowe (Inn. iliaci mediales) leżą po obu stronach tętnicy brzusznej, zbierają chłonkę z całego pośladka i narządów jamy miednicznej;

18) węzły chłonne biodrowe boczne (Inn. iliaci laterales) leżą w rozwidleniu tętnicy i żyły otaczającej kość biodrową; zbierają chłonkę z okolicy krzyża, słabizn, części jamy miednicznej i lędźwi;

19) węzły chłonne krzyżowe (Inn. sacrales) – 1-2 węzły – leżą na ostatnim kręgu lędźwiowym;

20) węzły chłonne lędźwiowe (Inn. lumbales) tworzą podwójny rząd małych węzłów, leżą w tłuszczu na mięśniu lędźwiowym (m. psoas) na przedostatnim kręgu lędźwiowym, zbierają chłonkę z lędźwi, grzbietu, ścian jamy brzusznej, nerek, nadnerczy, narządów płciowych jamy brzusznej, a nawet z jamy piersiowej;

21) węzły chłonne trzewiowe (Inn. coeliaci), 2—4 węzłów, leżą wśród węzłów żołądka i śledziony;

 

 

22) węzły chłonne żołądkowe (Inn. gastrici), 1—2 węzłów różnej wielkości, leżących pod błoną surowiczą po obu stronach przełyku;

23) węzły chłonne śledziony właściwe (Inn. lienales proprii) 1—8 węzłów leżących wzdłuż tętnicy śledziony;

24) węzły chłonne śledziony dodatkowe (Inn. lienales accesorii), leżą między tętnicą śledziony a wielką krzywizną żołądka;

25) węzły chłonne wątrobowe (Inn. portarum s. hepatici), zwykle pozostają z trzewiami przy węzłach żołądkowych;

26) węzły chłonne nerkowe (Inn. renales), znajdują się przy wejściu tętnicy i żyły nerkowej do nerki;

27) węzły chłonne trzustkowo-dwunastnicze (Inn. pancreatico-duodenales) znajdują się w pobliżu ujścia zwieracza (pylorus) żołądka;

28) węzły chłonne jelita czczego (Inn. ieiunales) występują w większej ilości na krezce, do miejsca wgłębienia jelita biodrowego do jelita ślepego (tzw. trzustka Aselliego);.

29) węzły chłonne jelita grubego i ślepego (Inn. ileocaceo-colici) występują w grupie, nieco gęściej w krezce;

30) węzły chłonne okrężnicy (Inn. colici);

31) węzły chłonne krezkowe przednie (Inn. mesenterici craniales);

32) węzły chłonne krezkowe tylne (Inn. mesenterici caudales s. anorectales).

 

Węzły chłonne ścian i narządów klatki piersiowej.

 

 

 

33) węzły chłonne śródpiersiowe grzbietowe (Inn. mediastinales dorsales s. aortici), 6—9 węzłów; znajdują się przy podrobach, zbierają chłonkę z przełyku, płuc, przepony i osierdzia;

34) węzły chłonne śródpiersiowe przednie (Inn. mediastinales craniales) leżą w zasięgu dużych naczyń śródpiersiowych, zbierają chłonkę z osierdzia, serca, płuc, przepony i ściany klatki piersiowej;

35) węzły chłonne mostkowe przednie (Inn. sternales craniales); 1—4 węzły; leżą w okolicy 2 pierwszych chrząstek żebrowych (często uszkadza się je przez nakłucia);

36) węzły chłonne oskrzelowe (Inn. bronchiales) znajdują się przy rozgałęzieniu tchawicy jako węzły chłonne rozwidlenia tchawicznego lewy, pośrodkowy i prawy (Inn. bijurcationis sinister, medius, dexter) oraz węzeł chłonny nadtętniczy (In. eparterialis); zbierają chłonkę z płuc, oskrzeli, tchawicy, przełyku, serca, osierdzia i śródpiersia.

[EAnna]

Bardzo ciekawy materiał, szczególnie zainteresowało mnie położenie węzłów chłonnych.

Jest to bardzo istotne szczególnie przy obróbce baraniny, koziny i dziczyzny.

Węzły znajdujemy przez analogię.

[Maxell]

 

BADANIE PO UBOJU

 

Badanie mięsa powinno być przeprowadzone bezpośrednio po uboju zwierzęcia i to — z wyjątkiem dużych rzeźni i zakładów mięsnych — przez tego samego lekarza weterynaryjnego, który dokonał badania zwierzęcia przed ubojem. Jeżeli zarządzono badanie bakteriologiczne mięsa a tusze przewieziono na przechowanie z miejsca uboju do chłodni w innej miejscowości, właściwa i ostateczna ocena mięsa należy do tego lekarza weterynaryjnego, który przeprowadził badanie wstępne i przekazał próby do badań bakteriologicznych.

Lekarz wet. do badania mięsa powinien mieć; dwa odpowiednie noże, możliwie całe z metalu (łatwe do oczyszczenia i odkażania), urzędowe pieczęcie do stemplowania mięsa, mikroskop dający 40- i 100-krotne powiększenie (również w przypadkach wykonywania badań na włośnie), dwa kompresory i inne przybory do badania trichinoskopowego, oraz pewną ilość kartek z napisem „tymczasowo zajęte“, dzienniki urzędowego badania oraz specjalne formularze i druki. Noże używane przy badaniu mięsa muszą być zawsze utrzymane w należytej czystości, muszą więc być po użyciu dokładnie oczyszczone i odkażone. Odkażenie następuje przez wygotowanie w 3% roztworze sody oczyszczonej (w sterylizatorze) lub w parze wodnej. Oblanie noży spirytusem i opalenie ich jest niewystarczające.

Właściciel zwierzęcia obowiązany jest na życzenie lekarza dać mu do dyspozycji odpowiednią siłę pomocniczą; lekarz weterynaryjny może odmówić badania mięsa do czasu uczynienia zadość jego żądaniu.

Jeżeli przed rozpoczęciem badania dokonano niedozwolonego podziału mięsa lub usunięto bądź naruszono pewne jego części albo narządy ważne dla oceny (np. śledzionę, wątrobę, węzły chłonne itp.), a zwierzę podlegało badaniu przed ubojem, ocena mięsa należy tylko do lekarza wet., który uznaje je za „zdatne”, „mniej wartościowe” lub „warunkowo zdatne”, albo „niezdatne”, opierając się na badaniu przed ubojem, wywiadzie oraz ewentualnym badaniu bakteriologicznym. Taka ostrożność zapewnia wówczas właściwą ocenę mięsa. Również przy zamianie ważnych narządów (wątroby, śledziony) może nastąpić ocena mięsa tylko przy zachowaniu podobnych środków ostrożności.

Badanie bakteriologiczne mięsa przeprowadza się również, jeżeli przy badaniu stwierdza się brak ważnych narządów lub kiedy pewne narządy poddano tego rodzaju zabiegom, że przy normalnym badaniu nie można dokładnie ocenić mięsa.

Za wykonanie badania mięsa, zgodnie z obowiązującymi przepisami, odpowiedzialny jest zawsze lekarz wet. wykonujący badanie.

Unikać należy zanieczyszczenia mięsa oraz pomieszczeń materiałem zakaźnym. Badanie poszczególnych części mięsa i narządów powinno odbywać się według kolejności wskazanej w przepisach, zawartych w Rozp. Min. Roln. z dnia 29 I. 1929 r. Dz. U. 32 poz. 305, która jest wiążąca dla lekarza weterynaryjnego.

Nieznaczne uzupełnienia i zalecenia dotyczące sposobu badania, nie uwzględnione dotąd w ustawowych normatywach, podyktowane są koniecznością zaostrzenia toku badania i dostosowania go do obecnych wymagań i postępu wiedzy w dziedzinie higieny mięsa. Lekarz weterynaryjny odpowiada karnie za zachorowanie ludzi spowodowane spożyciem mięsa, którego szkodliwość mógłby ustalić, gdyby przeprowadził przepisowe i staranne badanie.

Oględziny mięsa, tj. badanie organoleptyczne wraz z nakazanymi nacięciami, powierzane bywa w większych rzeźniach i zakładach mięsnych służbie pomocniczej, tj. oglądaczom. Służba ta nie ma uprawnień do samodzielnego oceniania mięsa, a stwierdzone przy oględzinach zmiany zgłasza lekarzowi wet., odpowiedzialnemu za badanie i ocenę mięsa.

Wykroczenia przeciw przepisom o badaniu mięsa są karane i podlegają orzecznictwu karnemu i administracyjnemu, a jednostki nadzorujące obowiązane są zakwestionować np. zaniechanie badań bakteriologicznych przy ubojach z konieczności, dopuszczenie do obrotu mięsa niezdatnego, pobieranie niewłaściwych prób, niewykonywanie nakazanych cięć itp.

Części mięsa podlegające badaniu należy najpierw obejrzeć. Często oględziny są wystarczające do stwierdzenia chorób (np. przy wągliku, gruźlicy, żółtaczce). Należy zawsze omacać płuca, wątrobę, śledzionę, wymię i język, a naciąć macicę. Krew należy zbadać pod względem barwy, krzepliwości i domieszki ciał obcych. Przy badaniu pewnych części mięśni lub narządów, przy których oglądanie lub omacanie okaże się niewystarczające, należy zgodnie z przepisami zrobić nacięcia mięśni lub narządów w celu ujawnienia ewentualnych zmian chorobowych, ważnych dla oceny mięsa.

Badane węzły chłonne należy zawsze kilkakrotnie naciąć podłużnie, a w razie potrzeby, porozcinać na cienkie plasterki (np. przy stwierdzeniu znacznie rozprzestrzenionej gruźlicy narządów).

Jeżeli stwierdzi się zmiany chorobowe, przy których rozpoznanie wymaga dalszych badań, to — zależnie od przypadku — należy badania odpowiednio uzupełnić (np. zarządzić badanie bakteriologiczne przy podejrzeniu różycy, przy ubojach z konieczności itp.). W razie potrzeby należy naciąć podejrzane lub chore części, rozłupać kości lub zrobić próbę gotowania i pieczenia mięsa — np. przy ubojach z konieczności, przy badaniu mięsa knurów i wnętrów oraz jeżeli podejrzewa się, że nastąpiła zmiana zapachu i smaku mięsa np. wskutek skarmiania mączki rybnej, siemienia lnianego itp.

W przypadkach wyjątkowych należy badanie rozszerzyć przeprowadzając np. szczegółowe badanie mózgu, jamy czaszkowej, oczu, uszu, przełyku, trzustki, nadnercza, jąder, jajników itp.

Badanie mięsa każdego gatunku zwierzęcia powinno odbyć się według schematu określonego ściśle w obowiązujących przepisach.

 

Badanie bydła dorosłego

 

1. Badanie krwi ma szczególne znaczenie przy wszelkich ubojach z konieczności i przy ubojach zwierząt chorych, tj. kiedy należy stwierdzić właściwości krwi pod względem krzepliwości (wąglik), barwy i siły barwiącej (białaczka) oraz domieszki obcych ciał (np. treść żołądkowo-jelitowa itp.). Krew dziegciowata, ciemnoczerwona, nie krzepnąca występuje przy wągliku; malinowoczerwona, wodnista, bez siły barwiącej występuje przy niedokrwistości, białaczce, u zwierząt przemęczonych oraz przy różnych schorzeniach przebiegających z podwyższoną ciepłotą ciała; ciemnoczerwona, wodnista, częściowo lub zupełnie nie krzepnąca — przy posocznicy. Przy badaniu krwi duże znaczenie ma higieniczny sposób jej pobrania.

 

 

2. Badanie głowy (rys. 19) składa się z kilku kolejnych faz.

a) Oględziny widocznych błon śluzowych, jamy ustnej (zwłaszcza podniebienia), języka (pryszczyca, promienica, procesy dyfteroidalne), węzłów chłonnych, szczególnie pozagardłowych (powiększenie) itp.

b) Nacięcie węzłów chłonnych głowy i szyi: węzły chłonne pozagardłowe przyśrodkowe (Inn. retropharyngei mediales) — jedno głębokie poprzeczne cięcie; węzły chłonne żuchwowe (Inn. mandibulares) — naciąć prawy i lewy po obu stronach zwisającego języka, na wysokości jego podstawy; węzły chłonne ślinianki przyuszniczej (Inn. partotidei) prawy i lewy — cięcia poniżej ślinianki; zwykle zostają one nacięte podczas nacinania zewnętrznych mięśni żuchwy; węzły chłonne pozagardłowe boczne, (Inn. retropharyngei laterales) — w pobliżu atlasu — nacina się tylko w przypadku stwierdzenia zmian w węzłach pozagardłowych przyśrodkowych (Inn. retropharyngei mediales). Węzłów szyjnych głębokich przednich (Inn. cervicales profundi craniales) zwykle nie nacina się.

c) Badanie migdałków (tonsillae palatinae), znajdujących się u nasady języka, na obecność zmian gruźliczych i czopów ropnych. Po zbadaniu migdałki należy zawsze usunąć.

d) Badanie mięśni żuchwowych na obecność wągrów (Cysticercus iner- mis) przez wykonanie co najmniej dwu nacięć równoległych do żuchwy, biegnących od dolnego jej brzegu do górnego przyczepu mięśni żuchwy (rys. 20). Cięcia zewnętrzne powinny sięgać do kości jarzmowych i węzłów przyuszniczych. Cięcia po stronie wewnętrznej powinny sięgać tak daleko, jak to jest możliwe bez oddzielenia żuchwy. Kierunek i liczba nacięć (8 nacięć) ma zasadnicze znaczenie przy stwierdzeniu występowania wągrów. Na obecność wągrów należy także zbadać mięśnie języka,, przez oglądanie jego powierzchni bocznej.

 

 

e) Omacanie języka w celu ewentualnego stwierdzenia zgrubień (np. ognisk promieniczych, zanieczyszczeń, które często znajdują się w zagłębieniu języka). Zwykle badanie języka ogranicza się do oględzin i omacania; w przypadkach podejrzenia o wągry język nacina się w plasterki i szczegółowo bada.

f) Mózg podlega badaniu tylko w szczególnych przypadkach, tj. wówczas, kiedy zaistnieje podejrzenie o gruźlicę opon mózgowych lub kołowaciznę.

 

 

3. Przy badaniu płuc, po skontrolowaniu ich barwy i połysku, należy zwrócić uwagę na różne zmiany, jak naloty na opłucnej, ogniska zapalne pod opłucną, zrosty, ogniska niedodmy lub rozedmy, gruzełki w płucach itp. Pamiętać należy, że przy niedostatecznym wykrwawieniu zwierzęcia zwykle jedno płuco jest równomiernie czerwone, podczas gdy przekrwienia poszczególnych płatów płuc wskazują na przedostanie się do nich krwi przy wykonywaniu uboju. Należy dokładnie omacać miąższ płuc (spoistość, stwardnienia, ogniska gruźlicze, pasożytnicze, zapalne itp.), a następnie rozciąć (brak dotychczas wskazania prawnego) i zbadać tchawicę na całej długości, włącznie z głównymi oskrzelami (ogniska gruźlicze błony śluzowej i podśluzowej tchawicy) oraz przełyk (wągry, larwy gza bydlęcego, cewy Blancharda, ciała obce).

Następnie należy ponacinać węzły chłonne płuc i śródpiersia:

a) węzeł chłonny oskrzelowy lewy (In. bifurcationis sinister), znajdujący się w głębi między aortą a tchawicą, przykryty tłuszczem; węzeł chłonny oskrzelowy środkowy (In. bifurcationis medius), leżący w tłuszczu, w rozdwojeniu tchawicy; węzeł chł. nadtętniczy (In. eparte- rialis) — prawy przedni znajdujący się przy wyjściu oskrzela z tchawicy u podstawy prawego płata szczytowego płuc; węzeł chłonny oskrzelowy prawy (In. bifurcationis dexter Reissmana), znajdujący się u podstawy prawego, głównego oskrzela, między płatem szczytowym a sercowym (aby go naciąć, należy podnieść płat szczytowy — często brak tego węzła);

b) węzły chłonne śródpiersiowe tylne (Inn. mediastinales caudales) znajdują się w dolnej części śródpiersia między dwoma płatami przeponowymi płuc. Ostatni z nich, zwany węzłem chłonnym śródpiersiowym tylnym najdłuższym (In. mediastinalis caudalis longissimus), jest bardzo ważny ze względu na tworzenie się ogniska pierwotnego przy gruźlicy w dolnych partiach płuc, a co za tym idzie występowanie wczesnych zmian gruźliczych w tym węźle. Następnie należy wykonywać cięcie poprzeczne w połowie wysokości płuc przez główne rozgałęzienia oskrzeli w celu ewentualnego stwierdzenia zanieczyszczeń treścią pokarmową, zmian zapalnych i zastoin. Należy naciąć dolne partie płuc w celu stwierdzenia ewentualnej obecności pasożytów.

4. Badanie osierdzia i serca należy zacząć od dokładnego oglądania. O ile worek osierdziowy jest nie rozcięty, należy po obejrzeniu zewnętrznym rozciąć go, zwracając uwagę na wypływający płyn, który powinien być zupełnie przejrzysty. Następnie oglądamy wewnętrzną powierzchnię worka osierdziowego, przy oględzinach którego stwierdzić można wybroczyny, gruźlicze zserowacenie, ropnie lub włóknikowe zapalenie (złogi), włóknikowe zrosty np. przy urazowym zapaleniu osierdzia (pericarditis traumatica) itp. Następnie oglądamy nasierdzie i prześwitujący mięsień sercowy celem stwierdzenia ewentualnych wybroczyn lub powierzchownie położonych wągrów. Dalej chwytamy lewą ręką za prawe uszko sercowe i wykonujemy cięcie podłużne przez serce w celu otwarcia jednym cięciem komór i przedsionków oraz przecięcia przegrody między komorami. Po otwarciu komór należy zbadać znajdującą się w sercu krew oraz zwrócić uwagę na obecność wybroczyn pod wsierdziem, zgrubień i nalotów na zastawkach, ewentualnych zmian nowotworowych w okolicy zastawek, a w mięśniu sercowym przebarwień, ognisk martwicowych (serce tygrysie), bąblowców, wągrów i innych pasożytów.

5. Badanie przepony polega na oględzinach. Pod przeponą nierzadko stwierdzić można zserowacenia gruźlicze, zapalenia włóknikowe, zrosty i ciała obce przenikające z żołądka, wągry, wybroczyny itp.

 

 

6. Przy badaniu wątroby (rys. 22) oglądamy najpierw jej powierzchnię przeponową, zwracając uwagę na ewentualne zmiany torebki wątrobowej (stany zapalne, zrosty) oraz barwę prześwitującego przez torebkę miąższu. Następnie oglądamy powierzchnię trzewną wątroby. Należy zwrócić

uwagę na brzegi wątroby (obrzęk). Miąższ wątroby należy starannie omacać, starając się wyczuć ukryte niewielkie ropnie, bąblowce itp., oraz ustalić wypełnienie przewodów żółciowych, po czym naciąć węzły chłonne wątrobowe (Inn. portarum s. hepatici), leżące w okolicy wnęki wątroby. Następnie należy wykonać dwa cięcia poprzeczne w stosunku do przewodów żółciowych (motylica) — jedno poprzeczne przez żołądkową powierzchnię wątroby i główne przewody żółciowe, a drugie obok płata dodatkowego, również przez przewody żółciowe. Wygląd treści przewodów żółciowych stwierdzamy przez wyciskanie ich zawartości. Wskazane jest jeszcze wykonanie dodatkowego nacięcia (nie wymienionego w przepisach), oddzielającego wyrostek dodatkowy (processus caudatus) płata dodatkowego od płata prawego wątroby. Cięcie to w praktyce pozwala na ostateczne ustalenie, czy zmiany powstałe wskutek inwazji motylicy nadają się do usunięcia, czy też całą wątrobę należy uznać za niezdatną do spożycia. Ponadto należy zbadać woreczek żółciowy, zwracając uwagę na ewentualne powiększenie jego objętości, żółte zabarwienie, plamiste zaczerwienienie śluzówki i zagęszczenie żółci (salmonelle).

 

 

7. Badanie żołądka, jelit, krezki i sieci polega na dokładnych oględzinach błon surowiczych żołądka i jelit (gruźlicze zserowacenia), stwierdzeniu stopnia wypełnienia naczyń krwionośnych oraz na stwierdzeniu zmian zapalnych i występowania pasożytów w poszczególnych odcinkach jelit. Wybroczyny, przekrwienia i galaretowate nacieki wskazują na wąglik, posocznicę, ropnicę itp., a ogniska ropne posokowate lub zrosty między częściami żołądka, jelitami oraz narządami jamy brzusznej na obecność ciała obcego. Zgrubienia ścian trawieńca i odbytnicy u przeżuwaczy wzbudzają podejrzenie o występowanie nowotworów.

Węzły chłonne jelita czczego, biodrowego, ślepego i okrężnicy należy naciąć i zbadać na obecność pasożytów (ogniska zielonożółte, Pentastomum denticulatum) lub na ogniska gruźlicze (gruzełki wielkości ziarna grochu do wielkości pięści), na wybroczyny itp. W przypadkach szczególnie podejrzanych, np. przy znacznie rozprzestrzenionej gruźlicy, należy dodatkowo naciąć i zbadać węzły chłonne żołądkowe, w tym węzły leżące na przedżołądkach (Inn. atriales), ponadto wielką sieć w celu stwierdzenia ewentualnych zmian gruźliczych (zserowacenia).

8. Badanie śledziony polega na dokładnym obejrzeniu i omacaniu jej z obu stron (ogniska gruźlicze zserowaciałe). W przypadkach podejrzanych należy śledzionę naciąć podłużnie i skontrolować jej barwę oraz konsystencję miąższu (rozpulchnienie, rozpływanie się). Duży obrzęk śledziony stwierdza się przy wągliku, podczas gdy nieznaczny przewlekły obrzęk — u nosicieli salmonelli. W razie stwierdzenia ognisk gruźliczych należy ustalić, czy gruzełki gruźlicze znajdują się tylko na torebce, czy także w miąższu śledziony. U bydła brak węzłów chłonnych śledziony.

9. Nerki bada się dopiero po wyłuszczeniu ich z torebek tłuszczowych, lewa nerka jest spłaszczona i wydłużona, jej wnęka prawie zupełnie zakryta, natomiast prawa nerka jest w kształcie bobu, wnęka jej zaś nie zakryta. Zmiany w zabarwieniu nerek i wybroczyny wzbudzają podejrzenie o choroby zaraźliwe, posocznicę lub ropnicę. Przy stwierdzeniu zmian chorobowych w nerce należy zrobić nacięcie w kierunku od wielkiej krzywizny do miedniczki i zbadać spoistość miąższu oraz stan substancji korowej i rdzennej. Przy podejrzeniu o ostrą gruźlicę prosówkową należy nerki dokładnie zbadać (pod lupą), gdyż łatwo można przeoczyć zmiany gruźlicze. Węzły chłonne nerkowe, znajdujące się we wnęce między aortą a tętnicą nerkową, należy zawsze naciąć i zbadać. Pęcherz moczowy w przypadkach podejrzanych należy naciąć i dokładnie zbadać jego śluzówkę.

10. Macicę krów należy omacać i poprzecznie naciąć, szczególnie w przypadkach uboju z konieczności oraz u krów, które rodziły na krótko przed ubojem, lub jeżeli stwierdzi się zmiany chorobowe macicy bądź wypływ z pochwy. Cuchnąca, szaroczerwona zawartość macicy wskazuje na choroby występujące po porodzie (posocznica, ropnica), a owrzodzenia błony śluzowej macicy — na gruźlicę. W celu dokładnego zbadania błony śluzowej macicy należy otworzyć oba rogi maciczne.

Przy badaniu pochwy i sromu należy zwrócić uwagę na ewentualną obecność pęcherzyków, guzków, owrzodzeń lub blizn, które wzbudzają podejrzenie o otręt.

11. Wymię należy obejrzeć ze wszystkich stron, omacać, po czym podłużnie naciąć, dzieląc je na połowy aż do zatok mlecznych. Zbadać trzeba także wypływające mleko oraz miąższ wymienia w celu stwierdzenia ewentualnych zmian zapalnych i ognisk gruźliczych. Węzły chłonne wymieniowe i pachwinowe powierzchowne (Inn. supramammarici  i Inn. inquinales superficiales), które leżą u podstawy tylnego brzegu wymienia, należy zawsze naciąć.

 

 

12. Badanie tuszy (obu połówek) dotyczy mięśni, tłuszczu, tkanki łącznej, kości (rozłupanych kręgów, kości miednicznej i mostka), stawów, pochewek ścięgnowych, opłucnej i otrzewnej. Należy stwierdzić stan odżywienia zwierzęcia oraz barwę mięśni. Żółte zabarwienie tłuszczu może występować przy stanie normalnym, podczas gdy jednoczesne żółte zabarwienia tkanki łącznej, ścięgien, kości i chrząstek wskazuje na żółtaczkę. Nacieczenie mięśni bezbarwnym płynem jest oznaką wodnicy. Galaretowate nacieki wzbudzają podejrzenie o wąglik, szelestnicę, zarazę bydła i dziczyzny, natomiast miejscowe przekrwienia i wylewy krwawe wskazują na złamanie kości lub inne urazy mechaniczne; miejsca te należy naciąć. Mięśnie szyi, grzbietu, lędźwi i brzucha należy zbadać na obecność wągrów, a kości kręgów i mostka oraz ścięgna i stawy na obecność ognisk gruźliczych, ropnych lub posokowatych. W przypadkach podejrzanych, zwłaszcza przy wychudzeniu, należy przepiłować kości długie, zbadać szpik kostny i substancję gąbczastą, otworzyć stawy, zbadać barwę, spoistość, ukrwienie oraz ewentualne inne zmiany mięśni. W przypadku stwierdzenia zmian gruźliczych w narządach lub przynależnych węzłach należy poddać szczegółowemu badaniu węzły chłonne u wejścia do klatki piersiowej oraz węzły: szyjny powierzchowny, pachowy właściwy, mostkowe międzyżebrowe, fałdu kolanowego, podkolanowy i kulszowy, które w razie potrzeby należy ponacinać w cienkie plasterki. Stwierdzenie ognisk gruźliczych w węzłach chłonnych mięśniowych zobowiązuje do wyjęcia sąsiednich kości długich (szpikowych), rozłupania ich w kierunku podłużnym i dokładnego zbadania (brak jednak dotąd odpowiedniej ustawy regulującej sprawę takiego badania). Należy także dokładnie zbadać powierzchnię przecięcia kręgów i miednicy. W wypadku stwierdzenia ognisk gruźliczych w kościach ocenę mięsa według obowiązujących przepisów wydaje się na podstawie zespołu zmian. Autor jest zdania, że należałoby szkielet potraktować jako narząd, uznając go za niezdatny, a mięso w braku zmian jako zdatne.

 

 

Badanie cieląt

 

Badanie mięsa cieląt przeprowadza się podobnie jak badanie mięsa bydła. U cieląt w wieku do 6 tygodni nie wykonuje się nacięć mięśni żuchwy, w celu stwierdzenia ewentualnego występowania wągrów. Jeżeli jednak stwierdzi się wągry w sercu, należy wykonać przepisowe nacięcia mięśni żuchwy. Szczegółowemu badaniu natomiast podlegają pępek i stawy. U cieląt badanie głowy wraz z węzłami chłonnymi jest zbędne, zwłaszcza jeżeli nie ma podejrzenia o chorobę. Należy jednak zawsze omacać mięśnie policzków ponad zębami — można w ten sposób stwierdzić ewentualne zgrubienie występujące przy dyfterii cieląt. Badanie nerek i węzłów chłonnych nerkowych na ogół jest zbędne u cieląt, natomiast konieczne i obowiązujące jest w przypadkach podejrzenia o paratyfus, tzn. jeżeli stwierdzi się ogniska martwicowe w wątrobie.

Przy ocenie wieku cieląt kierujemy się takimi cechami określającymi wiek, jak stopień rozwoju racic, zębów i rogów oraz stan pępowiny.

W każdym wypadku należy stwierdzić, że mięso badanego cielęcia jest dojrzałe, to znaczy, czy zwierzę przeżyło przynajmniej 12 dni. Niedojrzałość cieląt poznajemy po zbyt słabym wyrośnięciu zębów mlecznych, wiotkości mięśni, szaroczerwonym zabarwieniu tłuszczu okołonerkowego i ciemnej, dochodzącej do fioletowozielonkawej barwy nerek. Zabarwienie to spowodowane jest przez złogi bilirubiny. Pępowina u niedojrzałego cielęcia jest nie zaschnięta.

Kolejność badania tuszy cieląt:

1) badanie krwi na barwę i krzepliwość;

2) oględziny głowy, omacanie policzków, a) u cieląt powyżej 6 tygodni — nacięcie mięśni żuchwy;

3) omacanie płuc, nacięcie węzłów chłonnych oskrzelowych i śródpiersiowych, cięcie podłużne przez tchawicę oraz cięcie poprzeczne na wysokości połowy płuc przez główne oskrzela.

4) oględziny serca i worka osierdziowego, cięcie podłużne przez mięsień sercowy w celu otwarcia komór i przecięcia przegrody międzykomorowej (badanie na wągry, wybroczyny itp.);

5) oględziny wątroby (podejrzenie paratyfusu — szare ogniska martwicowe), nacięcie węzłów chłonnych wątrobowych; cięcie robi się w miejscu, w którym znajduje się żyła pępkowa, w celu stwierdzenia stopnia jej zanikania i zmian chorobowych; jeżeli nie podejrzewa się, że występuje paratyfus (barwa żółto-gliniasta), a jest obawa, że zwierzę chorowało na motylicę, nie należy nacinać miąższu wątroby;

6) oględziny przewodu pokarmowego, tj. żołądka, jelit i krezki;

7) oględziny śledziony — zwrócić uwagę na obrzęk, naciąć w razie podejrzenia o zmiany;

8) oględziny nerek — zwrócić uwagę na barwę i konsystencję tłuszczu nerkowego, wybroczyny pod torebką, ogniska ropne i martwicowe; w przypadkach podejrzanych zbadać nerki włącznie z węzłami chłonnymi;

9) oględziny błon surowiczych jam ciała, przepony, mięśni, kości, stawów; węzły chłonne mięśniowe należy naciąć tylko w przypadkach podejrzenia o białaczkę, gruźlicę itp. Następnie należy zwrócić uwagę na okolicę pępka oraz na tkankę łączną podskórną i międzymięśniową, na ewentualną zawartość powietrza (nadmuchanie). Podejrzane stawy należy naciąć i zbadać zawartość torebki stawowej.

 

Badanie świń

 

Badanie mięsa świń, podobnie jak mięsa innych zwierząt, należy rozpocząć od badania krwi. Następnie należy przeprowadzić następujące badania:

1. Przy badaniu mięsa knurów, wnętrów, osobników obojnaczych, późno trzebionych, wieprzów oraz świń pochodzących z okolic nadmorskich, z uwagi na swoisty zapach mięsa tych zwierząt, przeprowadzić próbę gotowania lub pieczenia wycinków z przedniej i tylnej części tuszy oraz ślinianki przyuszniczej.

W okolicach, w których często stwierdza się wąglik, należy specjalną uwagę zwrócić na wygląd krtani i węzłów chłonnych krezkowych.

 

 

2. Należy przeprowadzić badanie węzłów chłonnych głowy i szyi przez nacięcie węzłów chłonnych żuchwowych (Inn. mandibulares) oraz naciąć węzły chłonne pozagardłowe środkowe i boczne (In. retropharyngeus medialis et lateralis), a wreszcie naciąć i zbadać migdałki.

 

 

3. Badanie podrobów świń rozpocząć należy od oględzin i omacania języka (przesuwając palec wskazujący i kciuk wzdłuż podjęzycza) i przełyku, oględzin i omacania płuc, nacięcia i zbadania węzłów chłonnych oskrzelowych grzbietowego i prawego (Inn. bifurcationis sinistri dorsalis et dextri), nadtętniczego (Inn. eparteriales) oraz węzłów śródpiersiowych (Inn. mediastinales craniales et Inn. mediastinales aortici); ponadto trzeba także zrobić cięcie podłużne przez tchawicę i główne oskrzela oraz poprzeczne w dolnej jednej trzeciej części płuc przez główne oskrzela.

Serce należy obejrzeć i naciąć podłużnie przez obie komory. Wątrobę trzeba obejrzeć, omacać jej miąższ (obecność bąblowców) oraz naciąć i zbadać węzły chłonne wątrobowe.

 

 

4. Oględziny przewodu pokarmowego rozpoczyna się od badania jelit (owrzodzenia błony śluzowej jelita grubego i ślepego wskazują na pomór), po czym nacina się węzły chłonne krezkowe, zwracając przy tym uwagę na ogniska gruźlicze i pasożytnicze, na obrzmienia i przekrwienia wskazujące na różycę, pomór, a także na inne schorzenia przewodu pokarmowego. Trzeba także obejrzeć sieć, aby móc ewentualnie stwierdzić obecność wągrów cienkoszyjnych (Cysticercus tenuicollis).

Należy obejrzeć i omacać śledzionę, a w przypadkach podejrzanych naciąć i zbadać jej miąższ.

5. Nerki należy dokładnie obejrzeć, a w przypadku podejrzenia o pomór lub różycę świń należy naciąć je wzdłuż dużej krzywizny zwracając uwagę na ewentualne zmiany w substancji korowej i rdzennej (przekrwienia, wybroczyny), następnie obejrzeć i omacać wymię naciąć węzły pachwinowe powierzchowne (Inn. inąuinales superficiales) i macicę.

 

 

6. Badanie połówek tuszy trzeba uzależnić od oględzin wszystkich widocznych części mięśni, co ma na celu stwierdzenie występowania wągrów, cew Mieschera itp. Należy w każdym przypadku naciąć mięśnie karku, a w razie uzasadnionego podejrzenia także inne mięśnie, zwłaszcza te, które najczęściej są siedzibą wągrów (brzuszne, lędźwiowe, międzyżebrowe, krtani, mięśniową część przepony, łopatki itp.).

Widoczne powierzchnie kości należy obejrzeć w celu stwierdzenia ewentualnych zmian gruźliczych (często stwierdza się gruźlicę kości u świń). W razie podejrzenia o pomór i grypę należy naciąć i zbadać wszystkie widoczne węzły chłonne w jamie brzusznej. W każdym przypadku trzeba obejrzeć węzły chłonne pachwinowe głębokie biodrowe środkowe, a przy podejrzeniu o chorobę trzeba je również naciąć. Nierzadko stwierdzić można znaczne przekrwienie i wylewy krwawe w okolicy szynek po-

wstałe zwykle po uciążliwym transporcie lub spowodowane złamaniem kości. Wreszcie trzeba obejrzeć skórę i słoninę (barwa, wybroczyny itp.).

7. Należy również przeprowadzić badanie mięsa na obecność włośni.

 

Badanie owiec i kóz

 

Przy badaniu mięsa owiec i kóz należy:

1) Wątrobę zawsze dwukrotnie naciąć i zbadać na obecność motylicy,

2) naciąć serce oraz w przypadkach uzasadnionego podejrzenia o chorobę naciąć węzły chłonne głowy i płuc,

3) w przypadkach stwierdzonej wodnicy, wychudzenia, inwazji pasożytów przeprowadzić oskórowanie i przeciąć tuszę wzdłuż na dwie części,

4) głowę i dolne części kończyn zawsze oddzielić od tuszy.

Ponadto powinno się przeprowadzić oględziny głowy, następnie obejrzeć i omacać język oraz przełyk. Z kolei ogląda się węzły chłonne płucne i omacuje płuca, ogląda serce, po czym nacina się poprzecznie płuca (w dolnej jednej trzeciej części płuc), rozcina tchawicę, ogląda i omacuje wątrobę, nacina i bada wątrobę na obecność motylicy, nacina węzły chłonne wątrobowe, ogląda i omacuje śledzionę, nacina węzły chłonne nerkowe (nerki wyjmuje się z torebek tłuszczowych tylko w przypadkach podejrzanych), ogląda i omacuje wymię, u owiec, nacina węzły chłonne wymienia oraz ogląda i omacuje macicę.

Przy badaniu mięsa capów i baranów należy stwierdzić, czy mięso łub narządy wewnętrzne nie mają swoistego zapachu (trzeba ewentualnie wykonać próbę gotowania lub pieczenia mięsa).

 

Badanie koni

 

Do badania mięsa koni i innych zwierząt nieparzystokopytnych uprawniony jest tylko lekarz weterynaryjny.

Skórę z konia i źrebiąt należy po uboju zawsze zdjąć, przy czym skóra przy szyi musi pozostać w łączności z tuszą. Głowa i dolne części kończyn mogą być oddzielone. Głowa powinna być przepiłowana lub przecięta wzdłuż (obok linii środkowej), chrząstkowa przegroda nosowa nacięta z 3 stron, krtań wycięta, tchawica zaś przecięta na całej długości.

Ponadto przy badaniu mięsa należy obejrzeć głowę i węzły chłonne szyi, naciąć węzły chłonne podszczękowe, okołogardłowe oraz szyjne głębokie, dokładnie zbadać błonę śluzową przegrody nosowej (rys. 31) i małżowin nosowych, zbadać migdałki i omacać język.

 

 

Badając płuca należy obejrzeć, omacać i naciąć węzły chłonne oskrzelowe i śródpiersiowe oraz podłużnie naciąć i zbadać miąższ płucny.

 

 

Należy zbadać błonę śluzową tchawicy i krtani. Serce obejrzeć i naciąć. Wątrobę obejrzeć, a węzły chłonne wątrobowe naciąć. Śledzionę zwykle należy obejrzeć i omacać, a tylko w przypadkach podejrzanych naciąć. Nerki ogląda się, a węzły chłonne nerkowe nacina. Przewód pokarmowy należy dokładnie obejrzeć, węzły chłonne krezkowe zawsze naciąć. Macicę ogląda się i omacuje. Obie połówki tuszy mięsnej, wraz z opłucną, otrzewną i przeponą, należy dokładnie obejrzeć, zwracając uwagę na zmiany wskazujące na posocznicę lub ropnicę, zwłaszcza u koni poddanych ubojowi z konieczności (morzysko), oraz na zapalenie płuc, cuchnące rany kopyt, kości i stawów, jak również na złośliwe nowotwory (mięsaki u siwków) i ropne ogniska w narządach (zołzy).

Zwraca się uwagę na znamienny fakt, że mięso koni przy próbach gotowania i pieczenia nie ma specyficznego zapachu i smaku, a tylko niekiedy ślinianki podżuchwowe (gl. submandibulares) wydzielają zapach moczu (Stock).

 

Autor: dr B. Godlewicz

Dla potrzeb portalu wedlinydomowe.pl opracował Maxell

Edytowane 13 Lutego 2017 przez Maxell

[Maxell]

@EAnno, udostępniłem ten artykuł w związku z coraz częściej pojawiającymi pytaniami odnośnie położenia węzłów chłonnych u zwierząt rzeźnych.